Sắc Tố Melanin Là Gì? 

Sắc tố melanin quyết định màu da, tóc và mắt của chúng ta, đồng thời bảo vệ cơ thể khỏi tác hại của tia cực tím (UV). Trong bài viết này, Dermeden sẽ làm rõ vấn đề hắc tố melanin là gì, tầm quan trọng và các yếu tố ảnh hưởng đến lượng melanin trong cơ thể.

Melanin là gì? 

Sắc tố melanin là một chất tự nhiên có vai trò quan trọng trong việc xác định màu sắc tóc, da và mắt của con người và động vật. Chất này được sinh ra bởi các tế bào gọi là melanocytes.

Mặc dù mỗi người đều có số lượng tế bào melanin giống nhau, mức độ melanin mà mỗi người tạo ra có thể khác biệt. Những người tạo ra ít melanin sẽ có tóc, da và mắt sáng màu. Ngược lại, nếu tạo ra nhiều melanin, tóc, da và mắt sẽ tối màu hơn.

Ngoài ra, lượng sắc tố melanin trong cơ thể cũng phụ thuộc vào yếu tố di truyền. Nếu cha mẹ bạn có màu da nhất định do lượng melanin nhất định, bạn cũng có khả năng sở hữu lượng melanin và màu da tương tự. (1) 

Sắc tố Melanin ở đâu trong cơ thể?

Sắc tố melanin sản xuất bởi các tế bào đặc biệt và có mặt ở nhiều nơi trong cơ thể bạn, bao gồm:

• Lớp trong cùng của làn da.
• Các bộ phận của mắt như đồng tử và mống mắt.
• Tóc.
• Tai trong.
• Một số khu vực trong não và tuyến thượng thận.

Những tế bào này rải rác khắp cơ thể và có vai trò quan trọng trong việc định hình màu sắc cho da, tóc, và mắt, cũng như tham gia vào một số chức năng khác của cơ thể.

Các loại melanin là gì? 

Trong cơ thể chúng ta có ba loại sắc tố melanin chính, mỗi loại có chức năng và đặc điểm riêng:

• Eumelanin: Loại này gồm hai dạng là eumelanin đen và nâu. Eumelanin có vai trò quan trọng trong việc tạo màu tối cho da, mắt và tóc. Ví dụ, những người có mái tóc đen hoặc nâu chứa lượng eumelanin đen hoặc nâu khác nhau. Nếu có rất ít eumelanin đen và một lượng nhỏ eumelanin nâu, tóc của họ sẽ có màu vàng.
• Pheomelanin: Loại melanin này tạo ra sắc tố cho môi, núm vú và các bộ phận khác của cơ thể có màu hồng. Những người có lượng eumelanin và pheomelanin cân bằng thường sở hữu mái tóc màu đỏ.
• Neuromelanin: Khác với eumelanin và pheomelanin, neuromelanin không liên quan trực tiếp đến màu sắc của da hay tóc mà lại có nhiệm vụ tạo màu cho các tế bào thần kinh.

Mỗi loại melanin này đều có vai trò đặc biệt trong việc định hình màu sắc và các tính năng khác của cơ thể. (2)

Quá trình tổng hợp melanin 

Quá trình tổng hợp sắc tố melanin trong cơ thể diễn ra theo nhiều bước phức tạp. Đầu tiên, enzym tyrosinase kích hoạt hóa chất L-3,4-dihydroxyphenylalanine (L-DOPA) từ tyrosine. Sự thiếu hụt tyrosine có thể dẫn đến tình trạng bệnh bạch tạng, vì tyrosine là thành phần không thể thiếu trong quá trình này và chỉ có mặt trong các tế bào chuyên biệt gọi là melanocytes. Trong những tế bào này, melanin được lưu trữ trong các cấu trúc nhỏ gọi là melanosome.

Sau khi được tạo ra, melanosome được chuyển từ các tế bào melanocytes đến các tế bào khác trong lớp biểu bì. Màu sắc của melanin, chủ yếu là nâu hoặc đen, cùng với số lượng và cách phân bố của các melanosome, quyết định màu sắc da của mỗi người. Ngoài ra, melanin còn có khả năng hấp thụ ánh sáng, giúp bảo vệ DNA trong các tế bào khỏi bức xạ tia cực tím từ mặt trời. Melanin cũng được nghiên cứu như một phương pháp tiềm năng trong điều trị các khối u ác tính. (3)

Tác động của melanin đối với làn da

Hắc tố melanin là một chất hữu ích cho làn da với nhiều tác dụng bảo vệ như sau:

• Bảo vệ khỏi tia UV: Melanin có khả năng hấp thụ tia cực tím, giúp bảo vệ da chống lại các tác hại của tia UV trên bề mặt da. Nó cũng bảo vệ da khỏi tác động của tia UVB và ánh sáng xanh. Trong đó, eumelanin có tác dụng bảo vệ da khỏi tia UV hiệu quả, trong khi pheomelanin thì không. Do đó, những người có lượng pheomelanin cao, thường là những người có tóc vàng hoặc đỏ và da sáng, dễ bị tổn thương hơn bởi ánh nắng mặt trời.
• Bảo vệ chống lại các loại oxy phản ứng (ROS): Melanin còn giúp bảo vệ chống lại các loại oxy phản ứng, là những sản phẩm phụ trong quá trình tế bào hoạt động. Sự tích tụ của ROS có thể gây tổn thương tế bào và stress oxy hóa, liên quan đến quá trình lão hóa, ung thư và tiểu đường. Melanin có khả năng hấp thụ ROS, từ đó giảm thiểu tác hại từ quá trình oxy hóa do tia UV kích thích.
• Lợi ích khác: Các nghiên cứu trên động vật cũng chỉ ra rằng melanin có thể mang lại những lợi ích khác. Ví dụ, một nghiên cứu năm 2016 trên chuột cho thấy melanin từ thảo mộc có thể ngăn ngừa sự hình thành vết loét dạ dày, cho thấy vai trò của nó trong việc bảo vệ ruột. Ngoài ra, nghiên cứu trước đó cũng ghi nhận rằng melanin có thể giảm viêm, bảo vệ gan và có vai trò trong hệ thống miễn dịch. (4)

Các yếu tố ảnh hưởng đến việc sản xuất sắc tố melanin 

Mức độ melanin trong da của mỗi người không giống nhau và yếu tố di truyền đóng một vai trò quan trọng trong việc xác định lượng melanin này. Melanin được chứa trong các cấu trúc gọi là melanosome trong tế bào melanocytes. Sự khác biệt về màu sắc da chủ yếu do số lượng và tỷ lệ giữa hai loại melanin là eumelanin và pheomelanin.

Người có làn da sáng thường có các tế bào hắc tố chứa nhóm hai hoặc ba melanosome, trong khi người có làn da tối màu thường có các melanosome riêng biệt, có khả năng sản xuất melanin nhanh chóng cho tế bào.

Ngoài ra, một số yếu tố khác cũng ảnh hưởng đến lượng melanin trong da như độ tuổi, mức độ tiếp xúc với tia UV, tình trạng viêm da, sự thay đổi trong nồng độ hormone,…

Những yếu tố này đều có ảnh hưởng đến việc sản xuất và phân bố melanin trong da, qua đó tạo nên sự đa dạng về màu sắc da giữa các cá nhân. (5)

Nguyên nhân gây tăng sắc tố da

Có một số nguyên nhân phổ biến dẫn đến tình trạng tăng sắc tố melanin trên da, trong đó có:

• Ảnh hưởng từ ánh nắng mặt trời: Tia UV từ mặt trời là nguyên nhân chính gây ra 80% các dấu hiệu lão hóa da sớm, bao gồm cả việc hình thành các đốm sắc tố như đốm đồi mồi do tiếp xúc lâu dài với ánh sáng mặt trời.
• Nám (Chloasma): Đây là những mảng sắc tố sẫm màu thường xuất hiện trên mặt, liên quan đến sự thay đổi hormone, đặc biệt trong thời kỳ mang thai, khi đó có thể được gọi là “mặt nạ thai kỳ”.
• Tăng sắc tố sau viêm: Khi da bạn trải qua giai đoạn viêm, như mụn trứng cá hoặc bệnh chàm, nó có thể sản xuất quá mức melanin và tạo ra các đốm sắc tố sau khi vết thương lành lại.
• Tình trạng y tế: Trong một số trường hợp, tăng sắc tố có thể là triệu chứng của một tình trạng y tế tiềm ẩn như bệnh Addison.

Nếu bạn không chắc chắn về nguyên nhân gây ra tình trạng tăng sắc tố trên da của mình, bạn nên tham khảo ý kiến từ bác sĩ hoặc bác sĩ da liễu để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Cách ngăn ngừa tăng sắc tố melanin 

Dù không phải mọi nguyên nhân gây tăng sắc tố melanin đều có thể ngăn ngừa, nhưng bạn vẫn có thể áp dụng một số biện pháp để hạn chế tình trạng này:

• Hạn chế tiếp xúc với ánh nắng mặt trời: Tránh ra ngoài vào giờ cao điểm từ 10 giờ sáng đến 2 giờ chiều. Khi cần thiết phải ở ngoài trời, hãy tìm chỗ ngồi có bóng râm hoặc sử dụng ô che nắng.
• Đội mũ rộng vành: Sử dụng mũ rộng vành để bảo vệ khuôn mặt và da đầu khỏi ánh nắng trực tiếp.
• Bổ sung vitamin C vào chế độ chăm sóc da: Vitamin C là một chất chống oxy hóa mạnh, có khả năng làm sáng và đều màu da, giảm thiểu tác hại từ ánh nắng mặt trời.
• Sử dụng kem chống nắng: Dùng kem chống nắng có chỉ số SPF ít nhất 30 trở lên mỗi ngày, kể cả vào những ngày trời mát, để bảo vệ da khỏi tia UV có hại. 
• Tránh chạm vào da: Việc gãi hoặc sờ nặn các vết mụn có thể làm viêm và tạo điều kiện cho sắc tố da tăng lên. Tránh chạm vào da và luôn rửa tay sạch trước khi thoa kem dưỡng da hoặc trang điểm để ngăn ngừa viêm nhiễm và tăng sắc tố.

Hiểu rõ về sắc tố melanin cũng như các phương pháp kiểm soát mức độ sắc tố này sẽ giúp bạn lên kế hoạch chăm sóc da và sức khỏe tốt hơn. Không nên chờ đến khi da gặp vấn đề mới bắt đầu chăm sóc, hãy bắt đầu ngay từ bây giờ từ việc dùng kem chống nắng, bảo vệ da, bổ sung dưỡng chất cần thiết để da tươi khỏe.